© Gewone Grootoorvleermuis © Rollin Verlinde - Vilda
Vleermuizen
© Philippe Sabine - Frank Canon
In onze streek komen meer dan 20 soorten vleermuizen voor, die allemaal Europese bescherming genieten. De dieren vliegen met hun handen: hun vlieghuid zit gespannen tussen hun extreem lange vingers. Om te vliegen verbuiken ze erg veel energie en deze verkrijgen ze door erorm grote hoeveelheden insecten te eten. Zo dragen ze bij tot een evenwichtig biodivers ecosysteem en voorkomen ze het ontstaan van zogenaamde pestsoorten.
Een vleermuismoeder krijgt slechts één jong per jaar, hoogst uitzonderlijk eens een tweeling. Vleermuizen worden gemiddeld tien jaar oud. Tijdens hun leven leggen ze jaarlijks grote afstanden af tussen hun winterverblijven en zomerkolonies. Die tocht is een grote uitdaging. Er zijn de natuurlijke predatoren zoals uilen, maar een belangrijke vijand is de mens. Verkeer, vergiftiging door pesticiden, vernieling van leefgebied, ondoordachte renovaties en toenemende lichtvervuiling vormen onder andere een grote bedreiging over hun overleving.
Regionaal landschap Noord Hageland helpt deze soort door het beheren van oude dreven, bomenrijen en andere lijnvomige elementen in ons landschap. Ook door het aanplanten van dergelijke landschapselementen wordt het leefgebied van vleermuizen verbeterd. Ze hebben deze lijnvormige houtige elementen nodig om zich te verplaatsen.
Daarnaast helpen we hen een handje in het vinden van een winterverblijfplaats. Zo ondersteunen we hen door geschikte locaties vleermuisvriendelijk in te richten.
In een tijd waarin mensen zonder koelkasten en diepvriezers leefden, bewaarde men ijs in ijskelders. Vandaag zijn deze grotachtige constructies een ideaal winterverblijf voor vleermuizen. Door deze herbestemming kan dit klein patrimonium toch bewaard blijven voor de toekomst.
De vijf Vlaams-Brabantse regionale landschappen en de provincie Vlaams-Brabent werkten samen aan deze brochure rond ijskelders en vleermuizen.
In het landschapspark van landhuis Michiels bevindt zich een ijskeldertje met een rijke geschiedenis die teruggaat tot 1903, het jaar waarin het landhuis werd voltooid.
Bezieler Augustus Michiels heeft de afronding helaas niet mogen meemaken. Hij overleed nog datzelfde jaar. Zijn nichtje en haar man, Virginia en Edouard Michiels-Michiels, voltooiden het geheel, inclusief de aanleg van het park met een betonnen vijver.
Met de uitgegraven grond van de vijver werd een heuveltje aangelegd met daaronder een ijskelder. Deze diende oorspronkelijk om in de winter verzameld ijs op te slaan, waardoor men in de zomer voedsel en drank kon koelen. Een belvédère, een soort prieeltje als uitkijkpunt bovenop de heuvel, vervolledigde het geheel. Op een klein stukje trap na is deze volledig verdwenen.
120 jaar na de bouw namen we het initiatief om deze ijskelder te restaureren. De structuur zelf zat vol met grond en afval. Ook de inkom en de deuren waren verdwenen. In samenwerking met de huidige eigenaar, de kerk van Scherpenheuvel, verkregen we subsidies van het agentschap Onroerend Erfgoed en het Agentschap Natuur en Bos. Het doel? Niet langer ijs opslaan, maar een warm welkom bieden aan vleermuizen die hier hun winters willen doorbrengen. Met hun donkere en knusse sfeer lijken ijskelders op grotten of rotsspleten waardoor ze een ideale schuilplaats zijn voor vleermuizen.
Bij Regionaal Landschap Noord-Hageland kiezen we ervoor om vleermuizen te koesteren. In samenwerking met het Agentschap voor Natuur en Bos, Provincie Vlaams-Brabant en het Montfortcollege in Rotselaar hebben we in 2020 een belangrijke winterverblijfplaats in de regio heringericht. Het gaat om de 'Krocht' of pittoreske grot, een overblijfsel van een middeleeuwse abdij. Hier overwinteren jaarlijks tientallen vleermuizen. Om het gebouw te vrijwaren van verstoring door ongewenste gasten installeerden we een grote poort en dekten we een bijkomende deuropening af. Hiervoor kozen we om te werken met een staalplaat met uitsnedes voor de vleermuizen. Deze werd samen met de leerlingen van het college ontworpen. We maakten enkele kleinere raamopeningen in het gebouw ontoegankelijk. Alles gebeurde met de grootste zorg zodat we geen enkele steen van dit belangrijk stukje erfgoed beschadigden.
In een tijd zonder koelkasten en diepvriezers, gebruikte men ijskelders vooral om er natuurlijk ijs in te bewaren tot in de zomer. Deze vaak verborgen erfgoedrelicten bevonden zich in onze streek vooral op kasteeldomeinen.
De ijskelder in kasteelpark ‘t Serclaes, is een zeldzaam type, met spiraalvormige sas dat eindigt in een omgekeerd eivormige bewaarruimte. De eigenaars en Regionaal Landschap Noord-Hageland herstelden in 2007 dit relict. Niet om de oorspronkelijke functie ervan weer mogelijk te maken, maar omdat ijskelders een ideaal winterverblijf voor vleermuizen zijn. Door deze herbestemming blijft dit klein patrimonium met zijn ‘verhalen’ toch bewaard voor de toekomst
